Γράφει ο Γιάννης Χατζηιωαννίδης
” Μια σειρά από εύθυμα σημειώματα γύρω απ’ τα παιδικά μου χρόνια -δημοσιευμένα στον «Ταχυδρόμο»- ήταν το ξεκίνημα που με παρέσυρε σιγά-σιγά να γράψω ένα Χρονικό για τον ελληνισμό του Πόντου. Όχι εύθυμο, βέβαια, γιατί ένα τέτοιο γραφτό δεν γίνεται να είναι εύθυμο, και πολύ λιγότερο όταν αφορά στην χρονική περίοδο της Ιστορίας του Πόντου, που μπαίνει σε τούτο το βιβλίο -1914-1922- δηλαδή, τα χρόνια που αντιστοιχούν στην τελευταία φάση της τραγωδίας και το τελικό ξερίζωμα του ελληνισμού του Πόντου.” Δ, Ψαθάς
Δυο φορές ξένος. Μπρους Κλάρκ
Οι μαζικές απελάσεις που διαμόρφωσαν την σύγχρονη Ελλάδα και Τουρκία. Είτε το θέλουμε είτε όχι, όσοι ζούμε στην Ευρώπη ή σε μέρη επηρεασμένα από ευρωπαϊκές αξίες, παραμένουμε παιδιά της Λωζάννης, της συνθήκης δηλαδή που υπογράφηκε στην όχθη μιας ελβετικής λίμνης μετά το τέλος του Α΄ Παγκόσμιου πολέμου, όπου αποφασίστηκε μια μαζική, αναγκαστική μετανάστευση κατοίκων μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας. Ως μάχιμος δημοσιογράφος με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη νοτιοανατολική Ευρώπη, βρίσκω συνεχώς μπροστά μου αναμνηστικά της κληρονομιάς που άφησε αυτή η μοιραία συνθήκη.
“ΧΑΜΕΝΟΣ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ. ΣΜΥΡΝΗ 1922”. Μίλτον Γκάιλς
Το “Χαμένος παράδεισος” είναι μια δυνατή ιστορία καταστροφής, ηρωισμού και επιβίωσης, ειπωμένο με τον ξεχωριστό λόγο που κατέστησε τον Γκάιλς Μίλτον, επιτυχημένο δημοσιογράφο και συγγραφέα. Ξετυλίγεται μέσα από τις αναμνήσεις επιζώντων, πολλοί απ’ τους οποίους μιλάνε για πρώτη φορά δημόσια, και τις μαρτυρίες εκείνων που βρέθηκαν στη δίνη μιας από τις μεγαλύτερες καταστροφές της σύγχρονης ιστορίας.
“ΟΥΤΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΜΟΥ.” Χάλο Θία
Γραμμένη από την κόρη της, την Thea,η βασανιστική αφήγηση της Σάνο για τον αφανισμό της οικογένειας και του κόσμου της ξεδιπλώνεται με τόσο ζωντανές λεπτομέρειες που κάθε σελίδα σκίζει το μυαλό και την καρδιά. Παρουσιάζεται ένα άγνωστο στο ευρύ κοινό κεφάλαιο της Ιστορίας: την γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού από την τουρκική κυβέρνηση στα χρόνια που ακολούθησαν τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο.
“Μάρα, η χριστιανή σουλτάνα”. Γιώργος Λεονάρδος
Με άξονα αφήγησης την έντονη και συνάμα συναρπαστική ζωή της Μάρας Βράνκοβιτς-Κομνηνού –κόρης του δεσπότη της Σερβίας, συζύγου του σουλτάνου Μουράτ Β΄, τιμημένης μητριάς του Μωάμεθ Β΄ του Πορθητή και παραλίγο συζύγου του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου–, ζωντανεύουν μέσα από τις σελίδες του βιβλίου οι εμφύλιες διαμάχες, οι ρομαντικοί αλλά και βίαιοι έρωτες, οι αιματηροί πόλεμοι, οι ανατριχιαστικές σφαγές και γενοκτονίες αλλά και οι σκοτεινές δολοπλοκίες και οι αδίστακτες μάχες εξουσίας που χάραξαν την πορεία της νότιας αυτής γωνιάς της Ευρώπης στο μεγαλύτερο μέρος του κρίσιμου 15ου αιώνα.
“ΟΙ ΠΥΛΕΣ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ” Στίβεν Πρεσσφιλντ
Επτά μέρες πολέμου και ζωής…Σε ένα στενό πέρασμα του όρους Καλλιδρόμου με τη θάλασσα, που λέγεται Θερμοπύλες, μακριά από τη γενέτειρα τους, στα 480 π. Χ. τριακόσιοι επίλεκτοι Σπαρτιάτες πολεμιστές απώθησαν τους χιλιάδες πολεμιστές του Πέρση εισβολέα και έδωσαν με γενναιότητα τη ζωή τους, υπηρετώντας με ανιδιοτέλεια τη δημοκρατία και την ελευθερία.
“ΑΓΙΟΙ ΚΑΙ ΔΑΙΜΟΝΕΣ ΕΙΣ ΤΑΝ ΠΟΛΙΝ”. Γιάννης Καλπούζος
Πότε σαν ζωηρόχρωμη ζωγραφιά και πότε ιστορώντας τη σκληρή πραγματικότητα, ο Τζανής Κομνάς, με κύριο συνοδοιπόρο τον εκπληκτικής ομορφιάς, άσωτο, μαγικό, γενναιόδωρο, ανυπότακτο, άγιο και δαίμονα Ανθία, πορεύεται στην Κωνσταντινούπολη του 1808-1831. Στο υφαντό της μυθοπλασίας περιπλέκονται το άρωμα Κυνηγός του Ανέμου, που ξετρελαίνει τις χανούμισσες και τις αρχόντισσες, έρωτες και περιπετειώδεις διαδρομές με αναπάντεχη εξέλιξη, αποσιωπημένες αλήθειες, ερωμένες πατριαρχών, η επανάσταση του 1821 δοσμένη από το κέντρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οι Ευρωπαίοι πρέσβεις που πουλάνε γυναικόπαιδα στους Τούρκους, οι “μακελεμένοι” Οσμανλήδες που κυκλοφορούν για να εξαγριώνονται οι μουσουλμάνοι, οι σφαγές των χριστιανών της Κωνσταντινούπολης και της Χίου από τους αποθηριωμένους Οθωμανούς, ο Πόντος, το Δραγατσάνι, η Τρίπολη, το Ναύπλιο, η Αλεξάνδρεια, το Μανιάκι.
Κι ακόμη: χαρέμια, φτώχεια, μεγιστάνες, σμήνη πλανόδιων πωλητών, παπάδες τσαρλατάνοι, συμμορίες των δρόμων, συντεχνίες ζητιάνων, κρυπτοχριστιανοί, πολύβουα και λαμπερά παζάρια, τεράστια καπηλειά, στις εισόδους των οποίων στέκονται ομοφυλόφιλα αγόρια, και χαμάληδες να μεταφέρουν με κοφίνια τους μεθυσμένους, σκλαβοπάζαρα, βασανιστήρια, το μπουντρούμι κι η αστυνομία του Πατριαρχείου, αγιάσματα, η Μεγάλη του Γένους Σχολή, ερωτικά ξόρκια, οδαλίσκες, μαύροι και λευκοί ευνούχοι στο παλάτι του σουλτάνου, οι φανταχτερές νύχτες του Ραμαζανιού, χοροεσπερίδες, πανηγύρια των Ρωμιών, ναυτικές περιπέτειες και πόσα άλλα.
“ΟΙ ΑΘΛΙΟΙ”. Βικτωρ Ουγκω
Οι Αθλιοι γράφτηκαν για όλα τα έθνη. Δεν ξέρω αν θα διαβαστούν απ’ όλους, όμως εγώ για όλους τους έγραψα. Όπου ο άνθρωπος ζει αμόρφωτος και απελπισμένος, όπου η γυναίκα πουλάει το κορμί της για μια μπουκιά ψωμί, όπου το παιδί υποφέρει από αγραμματοσύνη κι από έλλειψη παιδείας, το βιβλίο αυτό χτυπά την πόρτα της καρδίας τους. Στο σκοτεινό σημείο όπου βρίσκεται ο σημερινός πολιτισμός, ο άθλιος ονομάζεται άνθρωπος, που αγωνιά κάτω απ’ όλα τα κλίματα και τα καθεστώτα, που στενάζει σ’ όλες τις γλώσσες. (Βίκτωρ Ουγκό)
“Σανταράμ”. Ρόμπερτ Ντέιβιντ Γκρέγκορι
Το “Σανταράμ” είναι ένα ημιαυτοβιογραφικό μυθιστόρημα που παραπέμπει σε αντίστοιχα επικά έργα (Λόρενς Ντάρελ, Χέρμαν Μέλβιλ). Ο αφηγητής είναι φυγάς. Μετά το χωρισμό του από τη γυναίκα του και την αδυναμία επαφής με την κόρη του, η ζωή του μεταμορφώθηκε σε μια σκοτεινή άβυσσο. Ήταν νεαρός ερευνητής της φιλοσοφίας κι εξαιρετικός πολιτικός ακτιβιστής στο Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης, αλλά έγινε ένας επαναστάτης που έπνιξε τα ιδανικά του στην ηρωίνη, ένας φιλόσοφος που έχασε την ακεραιότητά του στο έγκλημα, ένας ποιητής που έχασε την ψυχή του σε μία φυλακή υψίστης ασφαλείας, ένας από τους πλέον καταζητούμενους ανθρώπους στην Αυστραλία. Είχε καταδικαστεί σε 19 χρόνια φυλάκιση για ένοπλη ληστεία, αλλά δραπέτευσε από τη φυλακή υψίστης ασφαλείας του Πέντριτζ. Κατέφυγε στη Βομβάη, μέσα στην απίστευτη ποικιλία του όχλου της, μ’ ένα διαβατήριο που είχε το όνομα κάποιου Λίντσεϊ και μια πρωτόφαντη χαρά να σκιρτάει στην καρδιά του. Στη Βομβάη η μοίρα έριξε τα χαρτιά της για τον αφηγητή. Εκεί, θα αποκτήσει ένα καινούργιο όνομα· στο εξής θα τον αποκαλούν Σανταράμ, άνθρωπο της ειρήνης του Θεού. Θα ανοίξει ένα νοσοκομείο για τους κατοίκους των παραγκουπόλεων, θα παίξει σε ταινίες του Μπόλιγουντ, θα δημιουργήσει επικίνδυνες σχέσεις με την ινδική μαφία. Από τη Βομβάη θα ξεκινήσει να πολεμήσει στο Αφγανιστάν, στις τάξεις των μαχητών του Ισλάμ…
“Βυζάντιο”. Στέφεν Λόουχεντ
Ο Έινταν Μακ Κένα ή Αιδάν, ένας μοναχός του 9ου αιώνα, επιλέγεται να συμμετάσχει σε ένα ταξίδι προσκυνήματος, στα πιο απομακρυσμένα σημεία του γνωστού κόσμου της εποχής του, στην απαστράπτουσα πρωτεύουσα του Βυζαντίου, την Κωνσταντινούπολη, όπου μαζί με άλλους μοναχούς προσκυνητές πρόκειται να προσφέρει στον αυτοκράτορα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας το μοναδικό και ανυπέρβλητα διαφωτιστικό βιβλίο του Κελς. Από τη μοναξιά και την αθωότητα του μοναστηριού του ο Έινταν βρίσκεται βυθισμένος μέσα στην καρδιά μιας αστραφτερής αυτοκρατορίας. Συναρπαστικό, μεγαλειώδες, τρομακτικό, το ταξίδι αυτό τον οδηγεί σε μια ασύλληπτη περιπέτεια, πέρα και από τα πιο απίστευτα και πλούσια σε φαντασία όνειρά του. Μια συγκλονιστική ιστορία όπου αφθονούν δολοπλοκίες, φόνοι, προσδοκίες.
T.E. Lawrence: «Eπτά στύλοι της σοφίας»
Ένα από τα πιο εντυπωσιακά μυθιστορήματα όλων των εποχών, στην δική μου κρίση, παραμένουν οι «Επτά Στύλοι της Σοφίας», του Τ. Ε. Lawrence (1888 – 1935), γνωστού και ως «Λώρενς της Αραβίας». Στις 900 περίπου σελίδες του βιβλίου, ο Ουαλός συγγραφέας καταγράφει την στρατιωτική του δράση στην Μ. Ανατολή, συνεπικουρούμενος από τις νομαδικές φυλές των Αράβων και των Βεδουίνων, που ζούσαν και δρούσαν στην περιοχή. Το βιβλίο έχει μοναδική γραφή, πληρέστατες περιγραφές προσώπων, ιστορικών γεγονότων, τοπίων, καταιγιστική δράση και μια οπτική ματιά που, με μικρές μόνο αλλαγές φωτογραφίζει την Αραβία και την Μέση Ανατολή του σήμερα. Η ιστορία του Λώρενς εξελίσσεται στον Α” Παγκόσμιο Πόλεμο και μέσα στις ερήμους της Αραβίας και της ευρύτερης περιοχής της Μέσης Ανατολής, με σταθμούς τη Δαμασκό, την Ιερουσαλήμ, αλλά και το Κάιρο, όπου ο Lawrence υπηρέτησε τις Βρετανικές μυστικές υπηρεσίες, χαρτογραφώντας τις γύρω περιοχές.
ΣΙΝΟΥΧΕ Ο ΑΙΓΥΠΤΙΟΣ. Μίκα Βαλτάρι
Εγώ ο Σινουχέ ο Αιγύπτιος, είδα ένα αγόρι να χτυπάει τον πατέρα του στην άκρη του δρόμου και να τον σκοτώνει. Είδα φτωχούς να ξεσηκώνονται ενάντια στους πλούσιους, θεούς ενάντια στους θεούς. Είδα έναν άντρα, που έπινε το κρασί του από ένα κύπελλο χρυσό, να σκύβει μέσα στην αθλιότητα και να πίνει νερό με την παλάμη του από το ποτάμι.
